Վիլյամ Սարոյան- Հայն ու հայը

Վիլյամ  Սարոյանի <<Հայն ու հայը>> պատմվածքը առանձնանում է իր ցեղի հավիտենականության հանդեպ գրողի տոկուն  հավատով:
  <<Փորձեք կործանել այս ցեղը,ասացեք՝ դարձյալ 1915 է,ու աշխարհի  աչքը՝պատերազմի ծխով բռնված: Կործանեցեք Հայաստանը, տեսեք՝ կկարողանաք: Իրենց տներից քշեցեք անապատ,մի մոռացեք ձեռքներից խլել ճամփի հացն ու ջրի վերջին ումպը,կրակի տվեք իրենց ու իրենց Աստծու տները : Տեսեք՝ նրանք դարձյալ պիտի չապրեն: Տեսեք ցեղը դարձյալ պիտի   չհառնի    ,երբ նրանցից երկուսը քսան տարի հետո հանդիպեն ու ծիծաղեն իրենց մայրենի լեզվով:>>:



                                                                Ð²ÚՆ  ՈՒ  Ð²ÚÀ                      ìÇÉÛ³Ù ê³ñáÛ³Ý

àõß ·Çß»ñáí èáõë³ëï³ÝÇ èáëïáí ù³Õ³ùáõÙ ÙÇ ·³ñ»çñ³ï³Ý Ùáïáí ³ÝóÝáõÙ ¿Ç, »ñµ ëåÇï³Ï í»ñݳ½·»ëïáí ÙÇ ëå³ë³íáñÇ ï»ë³, áñÝ ³Ýå³ÛÙ³Ý Ñ³Û ¿ñ, ¨, áõñ»ÙÝ, Ùáï»ó³, ѳñóñÇ.

-ÆÙ³±É »ë, ïݳí»՛ñ, ÇÙ³±É »ë:

â·Çï»Ù` ÇÝãÇó ѳëϳó³, áñ Ñ³Û ¿, µ³Ûó ѳëϳó³: ä³ï׳éÁ ÙdzÛÝ ÃáõË ¹»ÙùÁ ã¿ñ, áã ¿É µ³ñÓñ áõ Íáõé ùÇÃÁ, áã ¿É Ã³ÝÓñ áõ ËÇï ·³Ý·áõñÝ áõ Ëáñ³¹Çñ ³ãù»ñÁ: ´³ñÓñ áõ Íáõé ùÇÃ, Ëáñ³¹Çñ ³ãù, ËÇï ·³Ý·áõñÝ»ñ ß³ï»ñÝ áõÝ»Ý, µ³Ûó Ñ³Û ã»Ý: Ø»ñ ó»ÕÁ ½³ñٳݳÉÇ ÙÇ ó»Õ ¿, ¨ »ë ׳Ù÷³ »Ù ÁÝÏ»É Ð³Û³ëï³ÝÁ ·ïÝ»Éáõ: ò³íáõÙ »Ù, Ó»½ ïËñ»óÝ»Éáõ »Ù, å³ñáݳ°Ûù, µ³Ûó åÇïÇ ³ë»Ù, áñ г۳ëï³Ý ãϳ:

öáùñ ²ëdzÛáõ٠ϳ ÙÇ ÷áùñ ÑáÕ³Ïïáñ, ³ÛÝï»Õ ÑáíÇïÝ»ñ »Ý, É»éÝ»ñ, É×»ñ áõ ù³Õ³ùÝ»ñ »Ý, ³ß˳ñÑÇ áõñÇß í³Ûñ»ñÇó å³Ï³ë ã»Ý, µ³Ûó г۳ëï³ÝÝ ³Û¹ ã¿, å³ñáݳ°Ûù: ºë ÏëÏÇÍáí »Ù ³ëáõÙ, µ³Ûó ãϳ г۳ëï³Ý, å³ñáݳ°Ûù, Ï³Ý ÙdzÛÝ Ù³ñ¹ÇÏ, áñ ³Ûë ³ß˳ñÑáõÙ ³åñáõÙ »Ý áñå»ë Çñ»Ýó »ñÏñáõÙ: ºí ²Ù»ñÇϳ ¿É ãϳ, å³ñáݳ°Ûù, ²Ý·Édz ¿É ãϳ, üñ³Ýëdz ¿É ãϳ, Æï³Édz ¿É ãϳ, ÙdzÛÝ Ù³ñ¹Ï³Ýó »ñÏÇñÁ ϳ, å³ñáݳ°Ûù:

àïù ¹ñÇ, áõñ»ÙÝ, ·³ñçñ³ïáõÝ` µ³ñ¨ ï³Éáõ ÇÝÓ ÝÙ³Ý Ù»ÏÇÝ` ûï³ñ ³ß˳ñÑÇ Ù»ç ÙÇ ûï³ñ³Ï³ÝÇ:

-ì³°Û,- ³ë³í ½³ñÙ³ÝùÇ ³ÛÝ ß»ßïáí, áñ Ù»ñ É»½áõÝ áõ ËáëùÁ Ñ³Ù³Ï áõñ³ËáõÃÛáõÝ ¿ ¹³ñÓÝáõÙ:- ¸á±õ:

ºí ³Û¹ §¹áõݦ ×Çßï »ë ¿Ç` Ç٠ѳ·áõëïÁ, ÏáßÇÏÝ»ñÁ, ÇÙ ·É˳ñÏÁ áõ, ûñ¨ë, ÇÙ ¹»ÙùÇ ³ÙµáÕç ²Ù»ñÇϳÝ:

-ÆÝãå»±ë Ñáë ÇÝϳñ:

-¶³ÕïáõÏ,- ³ë³óÇ Ë³Ý¹³Õ³ï³Ýùáí,- Ïù³É»Ç: à±ñÝ ¿ ùáõ ù³Õ³ù¹, á±õñ ÍÝ³Í »ë: (гۻñ»Ý ³ëáõÙ ¿` áñï»±Õ »ë ³ß˳ñÑ »Ï»É):

-Øáõß,- ³ë³ó:- à±õñ Ï»ñóë, Ñáë DZÝã ÏÁÝ»ë, ¹áõÝ ³Ù»ñÇϳóÇ »ë, ùáõ ѳ·áõëï¹ ³Ù»ñÇϳóáõ ¿:

Øáõß:

ºë ëÇñáõÙ »Ù ³Û¹ ù³Õ³ùÁ: ºë ϳñáÕ »Ù ëÇñ»É áñ¨¿ í³Ûñ, áñÁ »ñµ»ù ã»Ù ï»ë»É, í³Ûñ, áñ ³ÛÉ¨ë ·áÛáõÃÛáõÝ ãáõÝÇ, áñÇ µÝ³ÏÇãÝ»ñÁ ëå³Ýí³Í »Ý: Øáõß… ù³Õ³ù ¿, áõñ ѳÛñë Çñ »ñÇï³­ë³ñ¹áõÃÛ³ÝÁ »Õ»É ¿:

î»՛ñ ²ëïí³Í, ǯÝã É³í ¿ñ Ùß»óÇ ³Û¹ ÃáõË Ñ³ÛÇÝ Ñ³Ý¹Çå»ÉÁ: ¸áõù ³Ý·³Ù ã»ù å³ïÏ»ñ³óÝÇ, áñù³Ý É³í ¿ ѳÛÇ Ñ³Ù³ñ ѳݹÇåáõÙÁ ÙÇ áõñÇß Ñ³ÛÇ` ³ß˳ñÑÇ Ïáñ³Í-ÙáÉáñ³Í ÙÇ ³ÝÏÛáõÝáõÙ, ³ÛÝ ¿É ·³ñ»çñ³ï³ÝÁ, ÙÇ ï»Õ, áõñ Ù³ñ¹ÇÏ ËÙáõÙ »Ý: Ø»¯½ ÇÝã, û ·³ñ»çáõñÝ ³Ýѳ٠¿, ¨ Ù»¯½ ÇÝ㠳ݷ³Ù µéݳå»ïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ¸ñ³Ýù ³Û¹å»ë »Ý áõ ³Û¹å»ë ¿É åÇïÇ ÉÇÝ»Ý: ²ß˳ñÑáõÙ Ï³Ý µ³Ý»ñ, áñ ÷áË»ÉÝ ³Ýϳñ»ÉÇ ¿:

-쳯Û,- ³ë³í ϳٳó áõ Ù»ÕÙ áõñ³ËáõÃÛ³Ùµ:- àõ É»½áõÝ ÏËáëÇë, ã»ë Ùáéó³Í:

àõ »ñÏáõ ·³í³Ã ï»Õ³Ï³Ý ³Ýѳ٠·³ñ»çáõñ µ»ñ»ó:

ºí ѳÛáó Ù»ñ ß³ñÅáõÓ¨Á, áñ ³ÛÝù³Ý µ³Ý ¿ ³ëáõÙ, ÍÝÏÝ»ñÇÝ Ë÷»ÉÝ áõ å³ÛÃáõÝ ÍÇͳÕÁ: ºí ÏÛ³ÝùÇ áõ Ù»Í-Ù»Í ·³Õ³÷³ñÝ»ñÇ Í³ÕñÁ: ºí ѳۻñ»Ý µ³éÁ, ݳÛí³ÍùÁ, ÅåÇïÁ, ¨ ³Ûë ³Ù»ÝÇ ÙÇçÇó ½³ñٳݳÉÇ Ñ³éÝáõÙÁ ó»ÕÇ` áõß³ó³Í, µ³Ûó ¹³ñÓÛ³É ½áñ³íáñ, û¨ ï³ñÇÝ»ñ »Ý óí³Éí»É, û¨ ù³Õ³ùÝ»ñÁ ÏáñͳÝí»É, ѳÛñ»ñÁ, »Õµ³ÛñÝ»ñÝ áõ ½³í³ÏÝ»ñÁ ëå³Ýí»É, í³Ûñ»ñÁ Ùáé³óí»É, »ñ³½­Ý»ñÁ ÷ßñí»É, ¨ Ñá·ÇÝ»ñÁ áËÇó 먳ó»É »Ý:

Îáõ½»Ý³ÛÇ ³ß˳ñÑÇë »ñ»ëÇÝ ï»ëÝ»É ³ÛÝ áõÅÁ, áñ ˳óñ»É ϳñ»Ý³ñ ³Ûë ó»ÕÁ, Ïá¹³Ï áõ Ñå³ñï Ù³ñ¹Ï³Ýó ³Ûë ó»ÕÁ, áñÇ å³ïÙáõÃÛáõÝÁ å³ïÙí³Í, µáÉáñ ÏéÇíÝ»ñÁ ÙÕí³Í áõ ï³ÝáõÉ »Ý ïñí³Í, áñÇ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ëáñï³Ïí³Í, ·ñù»ñÁ ãÁÝûñóí³Í áõ »ñ·»ñÁ Éé³Í »Ý:

öáñÓ»՛ù ÏáñÍ³Ý»É ³Ûë ó»ÕÁ, ³ë³ó»՛ù` ¹³ñÓÛ³É 1915 ¿, áõ ³ß˳ñÑÇ ³ãùÁ` å³ï»ñ³½ÙÇ ÍËáí µéÝí³Í: Îáñͳݻó»՛ù г۳ëï³ÝÁ, ï»ë»՛ù` Ïϳñáճݳ±ù: Æñ»Ýó ïÝ»ñÇó ùß»ó»՛ù ³Ý³å³ï, ÙÇ°Ùáé³ó»ù Ó»éùÝ»ñÇó ËÉ»É ×³Ù÷Ç Ñ³óÝ áõ çñÇ í»ñçÇÝ áõÙåÁ, Ïñ³ÏÇ՛ ïí»ù Çñ»Ýó áõ Çñ»Ýó ²ëïÍáõ ïÝ»ñÁ: î»ë»՛ù` Ýñ³Ýù ¹³ñÓÛ³É åÇïÇ ã³åñ»±Ý: î»ë»՛ù` ó»ÕÁ ¹³ñÓÛ³É åÇïÇ ãѳéÝDZ, »ñµ Ýñ³ÝóÇó »ñÏáõëÁ ùë³Ý ï³ñÇ Ñ»ïá ѳݹÇå»Ý áõ ÍÇÍ³Õ»Ý Çñ»Ýó Ù³Ûñ»ÝÇ É»½íáí:

æ³Ý³ó»°ù, ï»ë»՛ù` ϳñáճݳ±ù åÇïÇ, ßáõÝß³Ýáñ¹ÇÝ»°ñ, Ýñ³Ýó ³ñ·»É»É, áñ ãͳÕñ»Ý Ó»ñ Ù»Í-Ù»Í ·³Õ³÷³ñÝ»ñÁ, áñ ³ß˳ñÑáõÙ »ñÏáõ Ñ³Û ãËáë»Ý Çñ³ñ Ñ»ï, ÷áñÓ»՛ù çÝç»É Ýñ³Ýó: